آزادی

انسان آزاد آفریده شده است و همه جا در زنجیر است

(ژان ژاک روسو)

 

علی شریعتی

در عجبم از مردمی که خود زیر شلاق ظلم و ستم زندگی می کنند،

و بر حسینی می گریند که آزادانه زیست.

امام حسین (ع) بزرگ ترین شکست خورده پیروز تاریخ بشر است.

 

تربیت

به عقیده من «تربیت آزادی» از راه دبیرستان و دانشگاه به دست نمی آید بلکه از راه مطالعه حاصل می گردد. آقای اورت دین مارتین معنی این اصطلاح را خیلی خوب شرح داده است و من کتاب او را به کسانی که میخواهند معنی کمال و پختگی را بدانند سخت سفارش می کنم.

امروز گمان می کنیم که مرد تربیت شده کسی است که بتواند روزنامه را صبح و ظهر و عصر بخواند، اما با آنکه محصول دانشگاه های ما هر سال مانند محصول کارخانه های فورد فراوان و یکنواخت است، کمیابی فرهنگ واقعی در زندگی ما بارز است. ما ملتی هستیم که صدها هزار مدرسه داریم اما بندرت می توانیم عده انگشت شماری از مردان تربیت یافته پیدا کنیم.

جای شگفتی نیست که آقای ولز و دیگران در لزوم تربیت دانشگاهی تردید کرده اند. البته این یک نوع بدبینی است که آن را بزرگ جلوه داده اند تا مطالب خود را ثابت کنند. اما بهتر است توجه شود که آیا افزایش آموزشگاه ها و لیسانسیه ها می تواند ما را ملتی با هوش و آگاه سازد؟ ضرر و خسرانی که متوجه مدارس و دانشگاه های ماست بیشتر از مفهوم تربیتی اسپنسر سرچشمه می گیرد که تربیت را سازگار کردن انسان با محیط خود تعریف کرده است.

این تعریف مرده و مکانیکی و بر خواسته از از فلسفه و نگرشی مکانیکی است و هر ذهن و روح خلاق از آن متنفر است. نتیجه این شده که مدارس ما از علوم نظری و مکانیکی پر شده است و کم و بیش از موضوعهای «بی فایده»ای چون ادبیات و فلسفه و هنر خالی مانده است. بدین ترتیب ما جوانانی بار می آوریم اهل اداره و دفتر و تکنیک هستند و پس از پایان کار روزانه به سراغ هفته نامه های مصور رنگی می روند یا به سینما ها هجوم می آورند که جملگی صحنه های عشقی یکنواخت با بدنهای عریان یکنواخت نشان می دهند.

تربیت مکانیکی و «عملی»، انسان کامل بار نمی آورد بلکه آنچه می پرورد نیمه انسان است. این تربیت تمدن را تابع صنعت و حیات را پیرو فیزیک و ذوق و آداب را مطیع ثروت می سازد. تربیت باید انسان کامل بیافریند؛ باید همه قوای خلاق انسان را بپروراند و دریچه ذهن او را به روی مناظر خوشایند و آموزنده جهان باز کند.

مردی که میلیونها ثروت دارد اما موسیقی بتهوون و نقاشی کورو و شعر هاردی، یا منظره غروب جنگل پائیزی، برایش جز رنگ و صدا چیزی نیست، فقط ماده خام انسان است و نیمی از جهان از پنجره های کدر و تیره ی ذهن او پنهان است. تربیتی که فقط علمی باشد محصولش جز ابزار چیزی نیست و شخص را از زیبایی بیگانه میسازد و او را از حکمت جدا می کند. برای دنیا بهتر آن بود که اسپنسر هرگز کتابی درباره تربیت نمی نوشت.

 

 

 

لذات فلسفه - ویل دورانت